Of je nu een auto koopt, een laptop bestelt of een tweedehands fiets verkoopt – vrijwel iedereen sluit dagelijks koopovereenkomsten. Maar wat als het product gebrekkig blijkt, de verkoper niet wil meewerken of jij te laat klaagt? De regels in het Burgerlijk Wetboek zijn vaak minder vanzelfsprekend dan ze lijken.
In dit artikel leg ik in begrijpelijke taal uit wat de wet zegt over koop, consumentenkoop, non-conformiteit en de klachtplicht, met voorbeelden uit recente rechtspraak.
Wat is een koopovereenkomst eigenlijk?
Een koopovereenkomst ontstaat zodra de één iets belooft te geven – bijvoorbeeld een product – en de ander belooft daarvoor geld te betalen. Dat klinkt simpel, maar er komen veel regels bij kijken.
De wet (artikel 7:1 BW) zegt dat het gaat om “de overeenkomst waarbij de één zich verbindt een zaak te geven en de ander om daarvoor een prijs in geld te betalen”.
Die “zaak” kan een auto, een huis, een hond of zelfs standaardsoftware zijn.
Belangrijk: ook als je iets ruilt of via een webshop koopt, valt dat onder het kooprecht.
Wat maakt een consumentenkoop anders?
Bij een consumentenkoop koopt een particulier (de consument) iets van een professionele verkoper (zoals een winkel of webshop).
Omdat consumenten meestal minder kennis en macht hebben dan verkopers, biedt de wet extra bescherming.
Voorbeelden van die bescherming:
- De verkoper moet leveren wat is afgesproken: het product moet goed werken en aan de verwachtingen voldoen.
- Zelfs als de verkoper niet wist dat er een gebrek was, blijft hij meestal verantwoordelijk.
- Als een gebrek binnen een jaar na levering aan het licht komt, wordt aangenomen dat het er al vanaf het begin was. De verkoper moet dan bewijzen dat het anders is.
Voorbeeld:
Je koopt een nieuwe elektrische fiets. Na acht maanden begint de motor te haperen. De verkoper zegt dat het “gewone slijtage” is, maar omdat het binnen een jaar na aankoop is gebeurd, moet hij bewijzen dat het niet zijn schuld is.
Non-conformiteit: als het product niet voldoet aan de afspraak
De kern van de koopovereenkomst is dat het geleverde product moet “beantwoorden aan de overeenkomst” (artikel 7:17 BW). Dat heet conformiteit.
Een product is niet-conform als:
- het niet werkt zoals beloofd;
- het niet de eigenschappen heeft die de koper mocht verwachten;
- of het niet geschikt is voor normaal gebruik.
Voorbeelden uit de praktijk:
- Een nieuwe wasmachine die niet centrifugeert.
- Een tweedehands auto waarvan de kilometerstand is teruggedraaid.
- Een laptop die na twee weken spontaan uitvalt.
In al die gevallen is de verkoper verplicht om het probleem op te lossen – meestal door herstel of vervanging. Alleen als dat niet lukt of te lang duurt, mag je de koop ontbinden (terugdraaien) of een deel van je geld terugvragen.
De klachtplicht: op tijd klagen is cruciaal
De wet is streng: wie te laat klaagt, verliest zijn rechten. Dat staat in artikel 7:23 BW.
Maar wat betekent “op tijd”?
De Hoge Raad heeft bepaald dat de koper binnen een “bekwame tijd” na ontdekking van het gebrek moet klagen. Voor consumenten geldt een vaste richtlijn: twee maanden is altijd op tijd.
Voorbeeld:
Je koopt online een smartphone. Na vijf weken merk je dat de batterij niet oplaadt. Als je de verkoper binnen twee maanden na dat moment mailt, ben je op tijd. Wacht je zes maanden, dan kan de verkoper zeggen dat je te laat bent – en dan vervallen al je rechten.
Dat is niet alleen vervelend, maar fataal: te laat klagen betekent dat je geen herstel, geen geld terug en zelfs geen schadevergoeding meer kunt eisen (HR 17 november 2017, MBS/Prowi).
Herstel, vervanging, of geld terug: wat mag je eisen?
Bij non-conformiteit heeft de koper verschillende opties:
- Herstel of vervanging – de verkoper krijgt eerst de kans het probleem op te lossen.
- Ontbinding – als herstel onmogelijk of zinloos is, mag je de koop terugdraaien.
- Prijsvermindering of schadevergoeding – als het product deels bruikbaar is, of als je kosten hebt gemaakt.
Bij een consumentenkoop is deze volgorde dwingend: eerst herstel of vervanging, daarna pas ontbinding.
Digitale producten en nieuwe regels
Steeds meer producten bevatten software: van slimme koelkasten tot auto’s met ingebouwde apps. De wet is daarop aangepast.
Goederen met digitale onderdelen vallen tegenwoordig onder de consumentenkoop (artikel 7:5 lid 1 BW), maar puur digitale diensten – zoals Netflix of een e-bookdownload – hebben hun eigen regels.
De rechtspraak, zoals het Europese arrest Dieselgate (HvJ EU 14 juli 2022), laat zien dat ook softwareproblemen kunnen leiden tot non-conformiteit.
Waarom dit alles ertoe doet
De koopovereenkomst lijkt eenvoudig, maar zit vol valkuilen. Consumenten hebben meer rechten dan ze denken – maar die rechten gelden alleen als ze op tijd en correct handelen.
Verkopers hebben op hun beurt recht op duidelijkheid: zij hoeven niet jaren later nog geconfronteerd te worden met oude klachten.
De kunst is dus om de balans te bewaren tussen bescherming en rechtszekerheid.
Samengevat
- De koopovereenkomst is meer dan een handdruk: het is een juridisch bindende afspraak.
- Consumenten krijgen extra bescherming.
- Een product moet doen wat is beloofd – anders is het non-conform.
- Klag tijdig (binnen twee maanden) als iets niet klopt.
- Eerst herstel of vervanging, daarna pas geld terug.
- Digitale producten vallen steeds vaker onder dezelfde regels als fysieke goederen.
Bronnen en rechtspraak:
- HR 27 april 2001, Oerlemans/Driessen (ECLI:NL:HR:2001:AB1338)
- HR 17 november 2017, MBS/Prowi (ECLI:NL:HR:2017:2902)
- HvJ EU 4 juni 2015, Faber (ECLI:EU:C:2015:357)
- HvJ EU 14 juli 2022, Dieselgate (ECLI:EU:C:2022:572)
- Richtlijn (EU) 2019/771 inzake verkoop van goederen
- Boek 7 BW, Titel 1 – Koop en consumentenkoop
